Chương trình giáo dục mầm non đang thử nghiệm theo hướng tiếp cận này tập trung vào việc phát triển những phẩm chất và năng lực chung mang tính cốt lõi, nền tảng và phù hợp với lứa tuổi mầm non. Cách tiếp cận này nhấn mạnh rằng trẻ nhỏ cần được nuôi dưỡng và phát triển các kỹ năng, phẩm chất cần thiết để hình thành cơ sở cho sự phát triển toàn diện và chuẩn bị cho các giai đoạn học tập tiếp theo. Quan điểm này được xem là xuyên suốt, tức là nó chi phối việc thiết kế, tổ chức và thực hiện toàn bộ nội dung, phương pháp, và cách đánh giá chương trình. Cụ thể:
1. Các phẩm chất và năng lực cốt lõi:
• Phẩm chất:
• Tự tin, tự lập: Giúp trẻ biết bày tỏ ý kiến, tự thực hiện các hoạt động cơ bản phù hợp với lứa tuổi.
• Yêu thương, tôn trọng: Trẻ được hướng dẫn cách quan tâm, chia sẻ, hợp tác với bạn bè và người lớn.
• Tò mò, ham học hỏi: Thúc đẩy sự hứng thú khám phá thế giới xung quanh, đặt nền tảng cho tư duy sáng tạo.
• Năng lực:
• Năng lực nhận thức: Trẻ được khuyến khích quan sát, so sánh, tư duy logic phù hợp với độ tuổi.
• Năng lực giao tiếp: Phát triển khả năng ngôn ngữ, biết cách biểu đạt cảm xúc, ý tưởng qua lời nói, hình ảnh hoặc hoạt động.
• Năng lực vận động: Rèn luyện thể chất thông qua các trò chơi, vận động tự do, hoặc các hoạt động có cấu trúc.
• Năng lực thẩm mỹ: Nuôi dưỡng khả năng cảm thụ âm nhạc, hội họa và sự sáng tạo qua nghệ thuật.
2. Phù hợp với lứa tuổi:
Nội dung và phương pháp được thiết kế dựa trên đặc điểm tâm sinh lý và khả năng nhận thức của trẻ mầm non (2-6 tuổi), như:
• Tính cụ thể: Trẻ học qua trải nghiệm thực tế, khám phá các tình huống quen thuộc trong cuộc sống.
• Ngắn gọn, trực quan: Hoạt động được tổ chức sinh động với hình ảnh, âm thanh, trò chơi để duy trì sự tập trung.
• Lấy trẻ làm trung tâm: Trẻ được tự do bày tỏ suy nghĩ, khám phá và tham gia vào hoạt động theo sở thích.
3. Quan điểm xuyên suốt:
• Toàn diện: Chương trình không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn hướng đến việc phát triển đồng đều các mặt thể chất, trí tuệ, cảm xúc, xã hội và thẩm mỹ.
• Tích hợp: Tích hợp các lĩnh vực học tập (như toán học, ngôn ngữ, nghệ thuật, tự nhiên, xã hội) trong một hoạt động để trẻ tiếp cận nội dung một cách tự nhiên.
• Hướng đến năng lực: Đặt mục tiêu giúp trẻ hình thành các năng lực cơ bản (như tự học, giải quyết vấn đề, giao tiếp) thay vì ghi nhớ máy móc.
4. Ý nghĩa của cách tiếp cận này:
• Tạo nền tảng để trẻ hình thành nhân cách và năng lực xã hội từ sớm.
• Giúp trẻ phát triển các kỹ năng học tập suốt đời.
• Đảm bảo sự hài hòa giữa yêu cầu giáo dục và quyền được vui chơi, học tập phù hợp với sự phát triển tự nhiên của trẻ.
ĐỌC THÊM
Để mở rộng, chúng ta sẽ đi sâu vào từng yếu tố chính liên quan đến chương trình giáo dục mầm non đang thử nghiệm, tập trung vào các phẩm chất và năng lực cốt lõi, tính phù hợp với lứa tuổi, và quan điểm xuyên suốt khi xây dựng chương trình.
1. Các phẩm chất và năng lực cốt lõi
Những phẩm chất và năng lực này được xem là nền tảng và lâu dài để trẻ hình thành nhân cách, khả năng học tập, làm việc và sống hòa nhập sau này. Chúng bao gồm:
Phẩm chất cốt lõi
1. Tự tin, tự lập:
• Mục tiêu: Trẻ biết tự chăm sóc bản thân (mặc quần áo, ăn uống), mạnh dạn giao tiếp với người khác, không sợ hãi khi gặp tình huống mới.
• Hoạt động cụ thể:
• Thực hành các kỹ năng sống cơ bản (rửa tay, cất dọn đồ chơi).
• Trò chơi nhập vai (giả làm bác sĩ, cô giáo) để trẻ thực hành nói và quyết định.
2. Yêu thương, tôn trọng:
• Mục tiêu: Trẻ biết quan tâm đến cảm xúc của người khác, chia sẻ đồ chơi, cảm thông với bạn bè.
• Hoạt động cụ thể:
• Cùng nhau chăm sóc cây xanh hoặc thú nuôi.
• Kể chuyện theo nhóm, tập lắng nghe ý kiến bạn bè.
3. Tò mò, ham học hỏi:
• Mục tiêu: Kích thích trẻ khám phá, đặt câu hỏi, tìm hiểu thế giới xung quanh.
• Hoạt động cụ thể:
• Tổ chức thí nghiệm đơn giản (chơi với nước, cát).
• Đi dã ngoại quan sát thiên nhiên và ghi lại những gì trẻ phát hiện.
Năng lực cốt lõi
1. Năng lực nhận thức:
• Mục tiêu: Trẻ biết phân biệt màu sắc, hình dạng, số lượng; giải quyết các vấn đề đơn giản trong trò chơi.
• Hoạt động cụ thể:
• Lắp ghép hình khối, xếp đồ chơi theo màu sắc hoặc kích thước.
• Tìm đường đi trong mê cung đơn giản.
2. Năng lực giao tiếp:
• Mục tiêu: Trẻ biết diễn đạt cảm xúc, suy nghĩ bằng ngôn ngữ hoặc cử chỉ, hợp tác với người khác.
• Hoạt động cụ thể:
• Thực hành đối thoại trong các tình huống thường nhật (xin phép, cảm ơn, chào hỏi).
• Học bài hát hoặc kể chuyện theo nhóm.
3. Năng lực vận động:
• Mục tiêu: Phát triển cơ thể khỏe mạnh, linh hoạt, phối hợp vận động nhịp nhàng.
• Hoạt động cụ thể:
• Các trò chơi vận động như kéo co, nhảy lò cò, ném bóng vào rổ.
• Vẽ, cắt dán, xếp giấy để rèn kỹ năng vận động tinh.
4. Năng lực thẩm mỹ:
• Mục tiêu: Nuôi dưỡng khả năng cảm thụ cái đẹp, sáng tạo qua nghệ thuật.
• Hoạt động cụ thể:
• Học hát, múa hoặc biểu diễn các bài hát mầm non.
• Vẽ tranh tự do hoặc làm đồ thủ công từ nguyên liệu tái chế.
2. Phù hợp với lứa tuổi mầm non
Trẻ mầm non có đặc điểm tâm sinh lý đặc biệt, như sự tập trung ngắn, hứng thú với trải nghiệm trực quan và học qua chơi. Vì vậy, chương trình được xây dựng dựa trên các yếu tố sau:
1. Tính cụ thể và trực quan:
• Trẻ học qua các hoạt động thực tế, có thể nhìn, sờ, nghe, nếm và ngửi. Ví dụ:
• Học về con vật qua việc xem tranh, nghe tiếng kêu, hoặc làm động tác minh họa.
• Làm quen với số đếm qua trò chơi đếm hạt hoặc đồ chơi.
2. Ngắn gọn, sinh động:
• Nội dung được chia nhỏ, không kéo dài quá khả năng tập trung của trẻ (5-10 phút mỗi hoạt động).
• Sử dụng nhiều hình ảnh, bài hát, trò chơi để kích thích hứng thú.
3. Lấy trẻ làm trung tâm:
• Tôn trọng sở thích, năng lực riêng của từng trẻ. Ví dụ:
• Trẻ thích vẽ sẽ được khuyến khích vẽ tranh kể chuyện.
• Trẻ yêu thích vận động có thể tham gia các trò chơi thể chất nhiều hơn.
3. Quan điểm xuyên suốt trong xây dựng chương trình
1. Phát triển toàn diện:
• Chương trình không chỉ tập trung vào kiến thức hàn lâm mà còn phát triển đồng đều cả 5 mặt: thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm xã hội, và thẩm mỹ.
• Mọi hoạt động học tập và vui chơi đều hướng đến việc hình thành các kỹ năng sống cần thiết.
2. Tích hợp các lĩnh vực:
• Nội dung giáo dục được tích hợp giữa các lĩnh vực, giúp trẻ học qua nhiều góc nhìn khác nhau. Ví dụ:
• Khi học về mùa xuân, trẻ vừa hát bài “Hoa lá mùa xuân” (âm nhạc), vừa tìm hiểu về thời tiết mùa xuân (tự nhiên), vừa vẽ tranh hoa lá (thẩm mỹ).
3. Tập trung vào năng lực thay vì kiến thức rời rạc:
• Mục tiêu chính không phải để trẻ nhớ nhiều thông tin mà để hình thành các năng lực nền tảng như tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề, và giao tiếp hiệu quả.
4. Khuyến khích trải nghiệm và thực hành:
• Trẻ được học qua thực tế, tham gia vào các hoạt động mô phỏng đời sống, như chơi trò bán hàng, chăm sóc cây cối, hoặc dã ngoại.
• Trải nghiệm thực hành giúp trẻ hiểu sâu hơn và ghi nhớ tốt hơn.
4. Ý nghĩa thực tế
Cách tiếp cận này giúp:
• Xây dựng nền tảng vững chắc: Chuẩn bị cho trẻ các kỹ năng cần thiết để bước vào bậc tiểu học một cách tự tin.
• Phát huy tiềm năng cá nhân: Tạo môi trường để mỗi trẻ phát triển theo thế mạnh riêng, không bị áp lực cạnh tranh.
• Thúc đẩy đổi mới giáo dục: Góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, phù hợp với các phương pháp hiện đại (Montessori, Reggio Emilia, STEAM).
Để làm rõ thêm ba lợi ích của cách tiếp cận giáo dục mầm non này, chúng ta sẽ đi sâu vào từng ý với các ví dụ và phân tích cụ thể:
1. Xây dựng nền tảng vững chắc
Ý nghĩa:
Chương trình giúp trẻ mầm non hình thành các kỹ năng cơ bản về nhận thức, ngôn ngữ, giao tiếp, vận động và cảm xúc xã hội. Đây là tiền đề để trẻ chuyển tiếp dễ dàng và tự tin khi bước vào bậc tiểu học.
Cụ thể:
• Kỹ năng nhận thức: Trẻ được rèn luyện khả năng tư duy logic, phân tích đơn giản và giải quyết vấn đề qua các trò chơi giáo dục.
• Ví dụ: Thông qua trò chơi lắp ghép hình khối, trẻ hiểu được sự khác biệt giữa các kích thước, hình dạng, và biết cách thử nghiệm để tìm ra giải pháp phù hợp.
• Kỹ năng ngôn ngữ: Tăng cường vốn từ vựng và khả năng giao tiếp qua các hoạt động kể chuyện, học bài hát, đóng kịch.
• Ví dụ: Khi trẻ tham gia kể chuyện nhóm, trẻ không chỉ học cách diễn đạt ý tưởng mà còn học lắng nghe và tương tác với bạn bè.
• Kỹ năng xã hội: Rèn luyện sự tự tin và khả năng hợp tác với bạn bè, thầy cô.
• Ví dụ: Thông qua các trò chơi đồng đội như xếp hình tập thể hoặc chăm sóc vườn cây, trẻ học cách phân chia công việc và phối hợp với nhau để hoàn thành mục tiêu.
Kết quả mong đợi:
Khi trẻ bước vào tiểu học, các kỹ năng này giúp trẻ dễ dàng hòa nhập, tự tin giao tiếp với thầy cô và bạn bè, đồng thời có khả năng tự học và giải quyết các nhiệm vụ học tập.
2. Phát huy tiềm năng cá nhân
Ý nghĩa:
Cách tiếp cận này tôn trọng sự khác biệt của từng trẻ, khuyến khích trẻ phát triển theo thế mạnh và sở thích riêng. Điều này giảm bớt áp lực so sánh, tạo cho trẻ cảm giác an toàn và động lực để khám phá bản thân.
Cụ thể:
• Tôn trọng sở thích và năng lực riêng của trẻ:
• Ví dụ: Trẻ thích âm nhạc sẽ được khuyến khích tham gia hát, múa, hoặc chơi các nhạc cụ đơn giản. Trẻ yêu thích khám phá khoa học có thể được hướng dẫn làm thí nghiệm nhỏ (như quan sát sự tan chảy của đá trong nước).
• Khuyến khích tự do sáng tạo: Trẻ được thử nghiệm các ý tưởng mới mà không lo bị phán xét.
• Ví dụ: Trong một hoạt động vẽ tranh về ngôi nhà mơ ước, trẻ được tự do chọn màu sắc và hình dáng theo ý thích, giúp trẻ thể hiện sự sáng tạo cá nhân.
• Phát hiện và hỗ trợ phát triển năng khiếu sớm:
• Ví dụ: Nếu trẻ thể hiện khả năng đặc biệt trong lĩnh vực toán học, ngôn ngữ, hoặc nghệ thuật, giáo viên sẽ thiết kế thêm các hoạt động phù hợp để khuyến khích trẻ tiến bộ.
Kết quả mong đợi:
Mỗi trẻ cảm thấy tự tin với khả năng riêng của mình, không bị áp lực bởi sự cạnh tranh, từ đó phát triển hài hòa về trí tuệ, thể chất và tinh thần.
3. Thúc đẩy đổi mới giáo dục
Ý nghĩa:
Cách tiếp cận này đi theo hướng hiện đại hóa giáo dục mầm non, áp dụng các phương pháp tiên tiến như Montessori, Reggio Emilia, STEAM, tập trung vào việc phát triển toàn diện và kỹ năng thực tiễn của trẻ.
Cụ thể:
• Áp dụng phương pháp Montessori:
• Trẻ được tự do lựa chọn hoạt động và học tập qua các công cụ học liệu trực quan, theo tốc độ riêng của mình.
• Ví dụ: Một trẻ có thể thực hành ghép hình chữ cái với các vật liệu Montessori, trong khi trẻ khác quan sát cách trồng cây trong lớp học.
• Tích hợp STEAM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật, Nghệ thuật, Toán học):
• Trẻ học qua các dự án nhỏ, kết hợp nhiều lĩnh vực để phát triển tư duy sáng tạo và khả năng làm việc nhóm.
• Ví dụ: Trẻ có thể xây một cây cầu đơn giản từ que kem và giấy, đồng thời học về tính cân bằng (khoa học), cách đo lường (toán học) và thiết kế (nghệ thuật).
• Lấy cảm hứng từ Reggio Emilia:
• Trẻ được coi là chủ thể học tập, giáo viên chỉ đóng vai trò hỗ trợ và định hướng. Trẻ được khám phá và ghi chép những quan sát của mình về thế giới.
• Ví dụ: Trong một buổi dã ngoại, trẻ tự do thu thập lá cây, vẽ lại hình dạng của lá, và chia sẻ với bạn bè về phát hiện của mình.
Kết quả mong đợi:
• Nâng cao chất lượng giáo dục: Giáo viên mầm non được tiếp cận với các phương pháp dạy học hiện đại, tạo ra môi trường học tập thú vị và phù hợp với nhu cầu của trẻ.
• Chuẩn bị cho tương lai: Trẻ hình thành các kỹ năng tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề, và làm việc nhóm – những kỹ năng cần thiết trong thế kỷ 21.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét