Kỹ năng chơi nhạc theo cảm âm.

 Bài viết: TTQ

1. Kỹ năng chơi nhạc theo cảm âm là gì?

Kỹ năng chơi nhạc theo cảm âm là khả năng chơi nhạc cụ bằng cách dựa vào khả năng lắng nghe, nhận biết âm thanh và tái tạo giai điệu, tiết tấu mà không cần bản nhạc hay ký hiệu âm nhạc. Người chơi cảm âm có thể:

• Nghe và xác định giai điệu, hợp âm của một bài hát.

• Phản xạ nhanh để chơi ngay bài hát chỉ dựa vào trí nhớ âm thanh.

• Sáng tạo hoặc ứng biến các đoạn nhạc trên đàn một cách tự nhiên.

Đây là kỹ năng đặc biệt quan trọng trong nhiều trường hợp, ví dụ: chơi nhạc tại sự kiện, đệm hát ngẫu hứng, hoặc tạo ra những phần trình diễn độc đáo, mang tính cá nhân hóa.

2. Quan niệm về việc trẻ học âm nhạc qua âm thanh trước khi học ký hiệu

Nhiều nhà giáo dục âm nhạc, bao gồm những người theo phương pháp Dalcroze, Suzuki hay Kodály, đồng ý rằng trẻ em nên tiếp cận âm nhạc thông qua việc nghe, cảm nhận, và vận động trước khi học đọc ký hiệu âm nhạc. Họ tin rằng:

• Âm nhạc là một ngôn ngữ: Trẻ nên học nghe và cảm nhận âm thanh, giống như học cách nghe và nói một ngôn ngữ trước khi biết đọc và viết.

• Phát triển thính giác nhạy bén: Việc nghe và phân tích âm thanh giúp trẻ phát triển tai nhạc (ear training) và khả năng cảm âm từ sớm.

• Tự nhiên và hiệu quả hơn: Trẻ em thường cảm thấy thoải mái hơn khi tiếp cận âm nhạc qua việc chơi và nghe hơn là qua lý thuyết và ký hiệu phức tạp.

Điều này có nghĩa là việc khuyến khích trẻ học cảm âm, đặc biệt ở độ tuổi mầm non, không chỉ phù hợp mà còn mang lại nhiều lợi ích. Kỹ năng này không chỉ xây dựng nền tảng thính giác tốt mà còn giúp trẻ yêu thích âm nhạc một cách tự nhiên hơn.

3. Phương pháp học piano cảm âm hiệu quả dành cho giáo viên mầm non

Để dạy kỹ năng cảm âm hiệu quả, giáo viên mầm non cần sử dụng các phương pháp vừa thú vị, vừa thực tiễn. Dưới đây là một số gợi ý:

Phương pháp cho giáo viên học cảm âm:

1. Học đặt hợp âm cơ bản theo cảm âm:

• Hướng dẫn giáo viên nghe giai điệu đơn giản và đoán các vòng hợp âm cơ bản (C, G, Am, F).

• Tập chơi các bài hát mầm non bằng cách nghe trước, sau đó xác định hợp âm.

2. Tập nhận biết cao độ và giai điệu:

• Giáo viên học cách lắng nghe từng nốt của giai điệu và chơi lại trên đàn.

• Thực hành ghi nhớ giai điệu và ứng dụng chơi trên nhiều giọng (key) khác nhau.

3. Phát triển kỹ năng tiết tấu:

• Tập nhận biết nhịp, tiết tấu của bài hát (2/4, 3/4, 4/4).

• Sử dụng trống hoặc phách để làm quen với các kiểu tiết tấu và sau đó chuyển sang đàn piano.

4. Luyện tập phản xạ cảm âm:

• Cho giáo viên chơi ngẫu hứng với các bài hát quen thuộc mà không cần chuẩn bị trước.

• Thực hành đệm hát theo yêu cầu (hát ngẫu nhiên, thay đổi giọng).

Phương pháp áp dụng cho trẻ mầm non:

1. Nghe và hát trước khi chơi:

• Hát các bài hát quen thuộc như “Cháu yêu bà,” “Bắc kim thang.”

• Yêu cầu trẻ chơi lại giai điệu trên đàn bằng cách thử từng nốt mà không cần nhìn bản nhạc.

2. Khám phá âm thanh qua trò chơi:

• Trò chơi đoán nốt nhạc: Giáo viên chơi một nốt trên đàn, trẻ lặp lại bằng cách bấm đúng nốt đó.

• Chơi các trò như “Lặp lại câu nhạc” (Call and Response) để trẻ quen với việc nghe và phản hồi âm thanh.

3. Kết hợp vận động và âm nhạc:

• Dạy trẻ gõ phách hoặc vỗ tay theo nhịp bài hát trước khi chuyển sang chơi đàn.

• Sử dụng tambourine, trống nhỏ để làm quen với nhịp điệu.

4. Tập đặt hợp âm đơn giản:

• Cho trẻ bấm các hợp âm dễ (C, G, Am) trong khi hát bài hát mầm non.

• Kết hợp sử dụng phím sáng (nếu có đàn phím phát sáng) để giúp trẻ tìm hợp âm đúng.

5. Khuyến khích sáng tạo:

• Hướng dẫn trẻ tự chơi các giai điệu quen thuộc mà không cần bản nhạc.

• Cho trẻ tự sáng tạo giai điệu ngắn từ các nốt đã học.

4. Lợi ích của việc dạy cảm âm cho trẻ mầm non:

• Giúp trẻ phát triển tai nghe âm nhạc từ sớm.

• Tăng khả năng phản xạ và sáng tạo.

• Xây dựng sự tự tin trong việc chơi nhạc cụ.

• Tạo nền tảng tốt để học nhạc cụ một cách tự nhiên, không phụ thuộc quá nhiều vào lý thuyết.

Nếu giáo viên mầm non được trang bị kỹ năng chơi cảm âm, họ sẽ có khả năng truyền đạt tốt hơn cho trẻ và giúp trẻ phát triển toàn diện khả năng âm nhạc.

KỸ NĂNG CHƠI PIANO THEO CẢM ÂM – HỌC NHƯ THẾ NÀO?

“Khi bạn có thể chơi piano theo cảm âm, bạn đã đạt đến trạng thái tự do âm nhạc, nơi bạn không còn bị phụ thuộc vào giáo viên, bản nhạc hay các công cụ hỗ trợ khác. Đây chính là con đường để trở thành một người tự học piano suốt đời.”

Trước khi làm chủ kỹ năng chơi piano theo cảm âm – khả năng nghe và chơi bất kỳ bài hát nào mình yêu thích mà không cần bản nhạc – hầu hết mọi người, bao gồm cả tôi, đều bắt đầu với phương pháp truyền thống: đọc bản nhạc và chơi theo những gì được viết sẵn.

Ký ức đầu tiên về cảm âm của tôi bắt đầu khi tôi gặp một người chị đồng môn, người đã học piano và organ hơn 10 năm. Lúc đó, chị ấy có thể tự do chơi bất kỳ bài hát nào mình thích, từ đệm hát đến piano solo, mà không cần đến bản nhạc. Điều này làm tôi kinh ngạc và đặt ra một câu hỏi lớn trong lòng: Làm thế nào để đạt được kỹ năng tự do này? Liệu đây có phải là tài năng thiên bẩm, hay có thể học được?

Mãi sau này, khi bắt đầu chơi piano cho ban nhạc, tôi được thực hành đặt hợp âm, tự nghiên cứu cách đệm đàn, và rèn luyện phản xạ trong những tình huống cần ứng biến. Qua thời gian, kỹ năng cảm âm của tôi được phát triển, không chỉ trong việc đệm hát mà còn khi chơi piano solo hiện đại.

CẢM ÂM – TÀI NĂNG HAY KỸ NĂNG CÓ THỂ HỌC?

Nhiều người cho rằng cảm âm là tài năng bẩm sinh, nhưng tôi tin rằng đây là một kỹ năng hoàn toàn có thể học được – dù bạn không cảm thấy mình có năng khiếu đặc biệt. Tuy nhiên, để đạt được điều này, bạn cần một phương pháp đúng đắn và môi trường phù hợp để rèn luyện.

Hiện nay, có nhiều phương pháp dạy cảm âm, chẳng hạn như luyện nghe để đoán cao độ hoặc màu sắc của hợp âm. Tuy nhiên, các phương pháp này thường chỉ dừng lại ở mức “phỏng đoán,” chứ chưa thực sự giúp người học ứng biến và phản xạ nhanh chóng để chơi một bài hát hoàn chỉnh.

Trong thực tế, kỹ năng phản xạ cảm âm rất quan trọng đối với các nhạc công biểu diễn tại sự kiện, quán café, nhà hàng hay khách sạn. Họ thường xuyên phải chơi ngẫu hứng những bài hát mà mình chưa từng chuẩn bị trước. Những câu hỏi lớn đặt ra là:

• Làm thế nào để chơi một bài hát khi chỉ mới nghe qua giai điệu?

• Làm thế nào để đệm hát mà không cần hợp âm viết sẵn?

• Làm thế nào để phản xạ khi mọi người hát ngẫu hứng, ngoài kịch bản?

• Làm thế nào để chơi một bài piano ngay lập tức mà không cần tập trước?

Câu trả lời nằm ở thói quen rèn luyện và môi trường phát triển kỹ năng. Không giống như các kỹ năng piano khác – như đệm hát theo công thức hay chơi piano solo dựa trên bản nhạc – kỹ năng phản xạ cảm âm đòi hỏi một cách học đặc biệt, dựa vào thực hành liên tục và môi trường áp lực tích cực.

5 KỸ NĂNG CHÍNH ĐỂ CHƠI PIANO THEO CẢM ÂM

1. Đặt hợp âm theo cảm âm

Đây là khả năng xác định giọng, vòng hợp âm và đặt hợp âm đúng vị trí khi nghe giai điệu. Để làm được điều này, bạn cần trang bị kiến thức về giọng và hợp âm, đồng thời luyện tập phản xạ qua nhiều tình huống thực tế.

2. Nhận biết và ghi nhớ cao độ

Khả năng nhớ giai điệu và tái hiện lại trên piano là bước đầu tiên để chơi solo. Tuy nhiên, để hoàn thiện cả hai tay khi chơi, bạn cần:

• Rèn kỹ năng đặt hợp âm nhanh chóng.

• Học cách phối hợp tay trái và tay phải theo quy luật từng dòng nhạc.

• Tạo thói quen ứng biến trong môi trường đòi hỏi phản xạ cao.

3. Nhận biết nhịp và tiết tấu

Để xác định nhịp điệu và tiết tấu của bài hát, bạn cần tiếp xúc với nhiều dòng nhạc khác nhau. Những người từng chơi organ, guitar hoặc trống thường có lợi thế vì họ quen thuộc với các tiết tấu đa dạng.

4. Chơi trên nhiều giọng khác nhau

Khả năng thay đổi giọng (chuyển tông) để phù hợp với người hát hoặc tạo sự mới mẻ khi chơi là kỹ năng quan trọng. Điều này đòi hỏi sự hiểu biết về giọng và luyện tập chuyển tông linh hoạt.

5. Vượt qua tâm lý sợ sai và bị đánh giá

Một trong những rào cản lớn nhất khi chơi piano theo cảm âm là tâm lý cầu toàn, sợ mắc lỗi. Bạn cần vượt qua nỗi sợ này và tập trung vào trải nghiệm âm nhạc. Những nhạc công giỏi về cảm âm thường rèn luyện trong những tình huống mà đôi tai và phản xạ là công cụ duy nhất để họ chơi đàn.

LÀM SAO ĐỂ TẠO MÔI TRƯỜNG VÀ THÓI QUEN RÈN LUYỆN CẢM ÂM?

Hãy đặt mình vào những tình huống đòi hỏi sự ứng biến: chơi trong ban nhạc, đệm hát cho các buổi biểu diễn, hoặc chơi nhạc tại sự kiện. Điều này sẽ buộc bạn phát triển phản xạ và khả năng cảm âm.

Một ví dụ điển hình là những người khiếm thị. Không có khả năng đọc bản nhạc, họ hoàn toàn dựa vào xúc giác và thính giác để chơi đàn. Đây cũng chính là lý do tại sao nhiều người khiếm thị chơi piano cảm âm tốt hơn người bình thường.

Tóm lại, cảm âm không phải là tài năng bẩm sinh mà là kết quả của sự rèn luyện. Nếu bạn sẵn sàng vượt qua giới hạn và kiên trì trong hành trình học tập, bạn sẽ đạt được sự tự do trong âm nhạc – nơi bạn có thể ngồi vào đàn và chơi bất cứ bài hát nào mình yêu thích, bất kể đã chuẩn bị trước hay chưa.