Biên soạn giáo án tổ chức trẻ mầm non cảm thụ âm nhạc thông qua tham gia các hoạt động âm nhạc

Bài viết: TTQ

Giáo dục âm nhạc trong phương pháp Montessori

Âm nhạc – tiềm năng tự nhiên của mọi trẻ em

Trong triết lý giáo dục của Maria Montessori, âm nhạc đóng vai trò quan trọng và là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển toàn diện của trẻ. Montessori tin rằng mọi trẻ em đều có tiềm năng âm nhạc và khả năng thể hiện bản thân qua âm nhạc khi được tạo điều kiện phù hợp.

Chương trình âm nhạc trong môi trường Montessori kết hợp linh hoạt vào các hoạt động hàng ngày và các lớp học chuyên biệt, lấy cảm hứng từ các phương pháp sư phạm nổi tiếng như Orff, Kodály và Dalcroze. Trẻ được trải nghiệm âm nhạc thông qua ca hát, vận động, lắng nghe và chơi nhạc cụ. Đặc biệt, khả năng cảm thụ và rèn luyện tai nghe của trẻ được khơi dậy từ sớm thông qua hoạt động khám phá âm thanh với chuông Montessori.

Quá trình học âm nhạc theo triết lý Montessori

Giới thiệu thông qua quan sát:

Trong triết lý Montessori, quá trình học âm nhạc bắt đầu bằng việc giáo viên làm mẫu một tác phẩm âm nhạc, trong khi trẻ quan sát trong trạng thái tập trung và tĩnh lặng. Maria Montessori từng khẳng định: “Giáo dục là một quá trình tự nhiên được thực hiện bởi đứa trẻ và không đạt được chỉ qua lời nói, mà bằng những trải nghiệm trong môi trường.” (Montessori, M., 1963. Giáo dục cho một thế giới mới).

Cảm thụ qua trải nghiệm:

Trẻ mầm non học âm nhạc chủ yếu thông qua quá trình cảm thụ. Để nuôi dưỡng khả năng này, giáo viên cần tổ chức các hoạt động âm nhạc phù hợp, giúp trẻ tương tác trực tiếp với giai điệu và tiết tấu. Theo Montessori, một giáo viên không biết cách tổ chức hoạt động âm nhạc và hướng dẫn trẻ trải nghiệm sẽ không thể khơi dậy và phát triển tiềm năng âm nhạc tự nhiên của trẻ.

Bộ giáo án “Cảm thụ âm nhạc qua tiết tấu bài hát”:

Bộ tài liệu này bao gồm 10 bài hát mầm non, mỗi bài được thiết kế với 5 nhóm hoạt động khác nhau chọn từ các phương pháp sư phạm nổi tiếng như Orff, Kodály và Dalcroze. Giáo án giúp giáo viên mầm non tổ chức các hoạt động âm nhạc phong phú, từ đó tạo điều kiện cho trẻ tham gia, trải nghiệm và phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc.

Cách biên soạn:

• Ghi lời bài hát nguyên văn.

• Phối chi tiết hoạt động cho từng nhóm (vừa hát, vừa vận động và đàn, múa…).

        •.      Nhóm 1: Vừa hát, vừa đàn giai điệu.

• Nhóm 2: Vừa hát, vừa sử dụng nhạc cụ cơ thể.

• Nhóm 3: Vừa hát, vừa chơi nhạc cụ bộ gõ.

• Nhóm 4: Vừa hát, vừa đàn đệm hợp âm (piano, organ, ukulele).

• Nhóm 5: Vừa hát, vừa di chuyển đội hình và múa.

1. Cháu đi mẫu giáo

Nhạc sĩ: Phạm Minh Tuấn

Nhịp: 3/4 | Tông: F Major

Lời bài hát:

Cháu lên [F] ba cháu vô mẫu [Dm] giáo

[C] Cô thương [Dm] cháu vì cháu [C] không khóc [F] nhè

[C] Không khóc [F] nhè để mẹ lên nương [Dm] rẫy

[C] Cha vào nhà [Dm] máy, ông bà [C] vui cấy [F] cày

Là lá la [Dm] la là là [C] lá la [F] la

Hoạt động 5 nhóm:

1. Nhóm Hát:

• Hát toàn bài với giọng nhẹ nhàng, nhịp nhàng.

• Hát nối tiếp từng câu để tập luyện kỹ năng nghe và trả lời nhạc.

2. Nhóm Giai điệu (Piano, Organ):

• Chơi giai điệu với tay phải.

• Tay trái đệm hợp âm: F - Dm - C - F.

3. Nhóm Bộ gõ (Tambourine, Bell, Thanh phách, Trống con):

• Tambourine: Gõ nhẹ phách 1.

• Bell: Rung trên phách 2 và 3.

• Thanh phách: Gõ đều 3 phách.

• Trống con: Nhấn mạnh ở phách 1 và 3.

4. Nhóm Trò chơi âm nhạc:

• Trò chơi “Bé ngoan không khóc nhè”: Trẻ thi nhau đóng vai mẹ, cô giáo và hát câu hát.

• Mô phỏng tiếng cấy cày và làm việc của ông bà bằng bộ gõ.

5. Nhóm Vận động:

• Động tác: Vỗ tay theo nhịp khi hát “Là lá la la là là lá la.”

• Bước đi nhịp nhàng quanh lớp khi hát đoạn “Cha vào nhà máy.”

2. Đội kèn tí hon

Nhạc sĩ: Phan Huỳnh Điểu

Nhịp: 4/4 | Tông: G Major

Lời bài hát:

[G] Te tò te đây là ban kèn hơi

Tò là tò tò [Em] te có anh nào muốn [Am] chơi

Mau lại [D] đây có cây kèn te [G] tí

[C] Tò la tò te [Bm] tí bước đều [Am] chân [D] cùng [G] đi

Hoạt động 5 nhóm:

1. Nhóm Hát:

• Hát đồng thanh toàn bài với tinh thần vui tươi, rõ nhịp.

• Hát đối đáp: Một nhóm hát câu đầu, nhóm kia hát đáp câu tiếp theo.

2. Nhóm Giai điệu (Piano, Organ):

• Chơi giai điệu bằng tay phải, đệm hợp âm G - Em - Am - D.

3. Nhóm Bộ gõ:

• Tambourine: Gõ phách 1 và 3.

• Bell: Rung nhịp 4 đều đặn.

• Trống con: Gõ đều phách 1, 2, 3, 4.

4. Nhóm Trò chơi âm nhạc:

• Trò chơi “Kèn tí hon”: Trẻ giả vờ thổi kèn theo nhịp tambourine.

• Thi hát với nhịp bộ gõ tạo nhạc nền.

5. Nhóm Vận động:

• Bước đều theo nhịp khi hát đoạn “Tò la tò te tí.”

• Diễu hành với tambourine theo hàng dọc quanh lớp.

3. Trường chúng cháu đây là trường mầm non

Nhạc sĩ: Phạm Tuyên

Nhịp: 3/4 | Tông: F Major

Lời bài hát:

[F] Ai hỏi cháu cháu học trường nào đấy

[Dm] Bé mà [Gm] ngoan lại múa [F] hát thật [C] hay

[F] Cô là [Dm] mẹ và các [F] cháu là [Bb] con

[Am] Trường của cháu [Gm] đây là [C] trường mầm [F] non

Hoạt động 5 nhóm:

1. Nhóm Hát:

• Hát đồng thanh, thể hiện tình cảm gắn bó với cô giáo và trường lớp.

• Hát câu đơn: Chia trẻ thành nhóm, mỗi nhóm hát một câu.

2. Nhóm Giai điệu (Piano, Organ):

• Tay phải chơi giai điệu, tay trái đệm hợp âm: F - Dm - Gm - C - F.

3. Nhóm Bộ gõ:

• Tambourine: Gõ phách 1 và 3.

• Thanh phách: Gõ đều 3 phách trong mỗi nhịp.

4. Nhóm Trò chơi âm nhạc:

• Trò chơi “Ngôi nhà của bé”: Một trẻ làm cô giáo, các bạn còn lại mô phỏng các động tác múa, hát theo nhạc.

5. Nhóm Vận động:

• Vòng tay giả làm “ngôi trường”, quay vòng khi hát câu “Trường của cháu đây là trường mầm non.”

4. Cháu yêu bà

Nhạc sĩ: Xuân Giao

Nhịp: 3/4 | Tông: F Major

Lời bài hát:

Bà ơi [F] bà, cháu yêu bà [Dm] lắm

Tóc bà [Am] trắng, bà trắng như [Gm] mây

Cháu yêu [Dm] bà, cháu quý bàn [G] tay

Khi cháu vâng [C] lời cháu biết bà [F] vui

Hoạt động 5 nhóm:

1. Nhóm Hát:

• Hát với cảm xúc nhẹ nhàng, trìu mến.

• Hát riêng từng câu để luyện phát âm và ngắt nhịp.

2. Nhóm Giai điệu (Piano, Organ):

• Tay phải chơi giai điệu, tay trái đệm hợp âm: F - Dm - Am - Gm - C - F.

3. Nhóm Bộ gõ:

• Tambourine: Gõ phách 1 và 3.

• Bell: Rung nhẹ ở cuối câu.

4. Nhóm Trò chơi âm nhạc:

• Trò chơi “Kể chuyện về bà”: Trẻ hát, kể chuyện về bà theo nhịp tambourine.

5. Nhóm Vận động:

• Động tác tay xòe ra vỗ nhẹ khi hát “Bà ơi bà.”

• Tay đặt lên ngực khi hát “Cháu yêu bà lắm.”

5. Trái đất này là của chúng mình

Nhạc sĩ: Trương Quang Lục

Nhịp: 4/4 | Tông: A Major

Lời bài hát:

1. Trái đất [A] này là của chúng mình

Quả bóng [Bm] xanh bay giữa trời [A] xanh

Bồ câu ơi tiếng chim gù thương [Bm] mến

Hải âu ơi cánh chim vờn trên [E] sóng

Cùng bay [A] nào cho trái đất [C#m] quay

Cùng bay [E] nào cho trái đất [A] quay

Hoạt động 5 nhóm:

1. Nhóm Hát:

• Hát đồng thanh toàn bài với giọng mạnh mẽ, rõ ràng.

• Hát câu đơn và luân phiên để tạo cảm giác kết nối.

2. Nhóm Giai điệu (Piano, Organ):

• Tay phải chơi giai điệu, tay trái đệm hợp âm: A - Bm - E - C#m.

3. Nhóm Bộ gõ:

• Tambourine: Gõ phách 1, 3.

• Bell: Rung nhẹ ở phách 2, 4.

4. Nhóm Trò chơi âm nhạc:

• Trẻ hóa thân thành các nhân vật (bồ câu, hải âu), diễn tả lời bài hát.

5. Nhóm Vận động:

• Vỗ tay và bước đi theo nhịp khi hát “Cùng bay nào cho trái đất quay.”

Dưới đây là phiên bản giáo án cho các bài dân ca Việt Nam. chúng tôi giữ nguyên lời bài hát và hợp âm chuẩn , đồng thời thêm ký hiệu mũi tên (lên, xuống) và dấu X để hỗ trợ giáo viên mầm non luyện tập nhạc cụ gõ và nhạc cụ giai điệu dễ dàng hơn:

1. Lý cây bông

Điệu: Slow Rock

Lời bài hát và hợp âm

Bông [Am] xanh bông [C] trắng rồi lại vàng [G] bông, ơi bạn [Am] ơi

Bông lê cho bằng bông [Em] lựu ơi bạn [Am] ơi

Là [C] a í a đố [Am] nàng, [C] bông rồi lại mấy [G] bông

Là [C] a í a đố [Am] nàng, [C] bông rồi lại mấy [Dm] bông

Hoạt động 4 nhóm:

1. Nhóm 1 (Hát): Trẻ hát bài với nhịp Slow Rock chậm rãi, chú ý luyến láy ở cụm “a í a đố nàng”.

2. Nhóm 2 (Vận động): Tay phải trẻ vỗ nhịp 2/4 theo hướng xuống – xuống (↓ ↓) ở mỗi phách nhấn.

3. Nhóm 3 (Nhạc cụ gõ):

• Thanh phách: Gõ vào từng chữ “bông xanh”, “bông trắng” và “vàng bông” (X X X).

• Tambourine: Gõ đều đặn nhịp 2/4 (↓ ↓).

4. Nhóm 4 (Nhạc cụ giai điệu):

• Piano/Organ: Chơi hợp âm Am - C - G - Em theo nhịp 2/4, mũi tên chỉ hướng:

• Am (↓ X ↓)

• C (↓ X ↓)

• G (↓ X ↓)

• Em (↓ X ↓)

• Metallophone: Chơi giai điệu chính (theo từng cụm từ) “Bông xanh bông trắng rồi lại vàng bông”.

2. Vui bước trên đường xa

Điệu: Rumba

Lời bài hát và hợp âm

Đường [D] dài đường dài không ngại bước [G] chân

[Dm] Ta hát [A] vang tưng bừng rộn [D] ràng đi trong mùa xuân

Vui hát [Am] vang đường xa thấy [D] gần

Muôn người chung một lòng quyết [G] tâm

Vai kề [D] vai nhịp nhàng bước [G] chân

Hoạt động 4 nhóm:

1. Nhóm 1 (Hát): Trẻ hát lời bài, giữ tiết tấu đều và rõ ràng trong điệu Rumba.

2. Nhóm 2 (Vận động):

• Tay trái-vai phải di chuyển theo hướng ↓-↑, luân phiên theo nhịp 1-2-3-4.

3. Nhóm 3 (Nhạc cụ gõ):

• Trống con: Gõ nhấn nhịp vào phách mạnh (1 và 3) (X - X - X - X).

• Bell: Gõ nhẹ vào phách 2 và 4 (- X - X).

4. Nhóm 4 (Nhạc cụ giai điệu):

• Piano/Organ: Chơi hợp âm D - G - A - Am theo thứ tự:

• D (↓ ↑ ↓ ↑)

• G (↓ ↑ ↓ ↑)

• A (↓ ↑ ↓ ↑)

• Am (↓ ↑ ↓ ↑)

• Xylophone: Chơi đoạn nhạc “Ta hát vang tưng bừng rộn ràng”.

3. Quê hương tươi đẹp

Điệu: Cha cha

Lời bài hát và hợp âm

[F] Quê hương em biết [Dm] bao tươi đẹp

[Gm] Đồng lúa xanh, núi [C] rừng ngàn cây

[F] Khi mùa xuân thắm [Dm] tươi đang trở [C] về

Ngàn lời ca vui [Gm] mừng chào đón

[Dm] Thiết tha tình quê [F] hương

Hoạt động 4 nhóm:

1. Nhóm 1 (Hát): Trẻ hát bài với nhịp nhanh, nhấn mạnh các từ “quê hương”, “tươi đẹp”.

2. Nhóm 2 (Vận động):

• Trẻ bước chân theo nhịp Cha cha (1-2-3) và di chuyển tay lên xuống theo hướng ↓ ↑ ↓.

3. Nhóm 3 (Nhạc cụ gõ):

• Thanh phách: Gõ nhấn nhịp 1-2-3 (X X X).

• Tambourine: Lắc nhẹ theo phách mạnh (phách 1).

4. Nhóm 4 (Nhạc cụ giai điệu):

• Piano/Organ: Chơi hợp âm F - Dm - Gm - C:

• F (↓ X ↓ ↑)

• Dm (↓ X ↓ ↑)

• Gm (↓ X ↓ ↑)

• C (↓ X ↓ ↑)

• Metallophone: Chơi giai điệu chính ở câu “Quê hương em biết bao tươi đẹp”.

4. Xòe hoa

Điệu: Bolero

Lời bài hát và hợp âm

Bùng [F] boong bính [C] boong

Ngân nga [Dm] tiếng cồng vang [Bb] vang

Nghe tiếng [C] chiêng reo vui rộn [F] ràng

Theo tiếng [Dm] khèn tiếng sáo vang [Bb] lừng 

Tay nắm [C] tay ta cùng xòe [F] hoa

Hoạt động 4 nhóm:

1. Nhóm 1 (Hát): Hát lời bài chậm rãi, rõ ràng, cảm nhận giai điệu uyển chuyển của Bolero.

2. Nhóm 2 (Vận động):

• Trẻ nắm tay nhau, bước chân nhẹ nhàng theo nhịp Bolero, tay làm động tác xòe hoa.

3. Nhóm 3 (Nhạc cụ gõ):

• Trống con: Gõ đều nhịp chậm X - X - X - X.

• Bell: Nhấn nhẹ vào từ “vang vang”.

4. Nhóm 4 (Nhạc cụ giai điệu):

• Piano/Organ: Chơi hợp âm F - C - Dm - Bb:

• F (↓ ↓ ↑ ↓)

• C (↓ ↓ ↑ ↓)

• Dm (↓ ↓ ↑ ↓)

• Bb (↓ ↓ ↑ ↓)

• Metallophone: Chơi giai điệu “Bùng boong bính boong”.

5. Đếm sao

Điệu: Valse

Lời bài hát và hợp âm

Một ông sao [D] sáng, hai [A] ông sáng [D] sao

Ba ông sao sáng, sáng [F#m] chiếu muôn ánh [Bm] vàng [G]

Bốn ông sáng sao, kìa [D] năm ông sáng sao 

Kìa sáu ông sáng [Em] sao, [A] trên trời [D] cao

Hoạt động 4 nhóm:

1. Nhóm 1 (Hát): Hát giai điệu nhẹ nhàng, giữ đúng nhịp 3/4 của Valse.

2. Nhóm 2 (Vận động): Trẻ đưa tay lên đếm sao, bước chân nhẹ nhàng theo nhịp ↓ ↑ ↓.

3. Nhóm 3 (Nhạc cụ gõ):

• Bell: Gõ nhẹ phách 1 và phách 3 (X - X -).

4. Nhóm 4 (Nhạc cụ giai điệu):

• Piano/Organ: Chơi hợp âm D - A - F#m - Bm:

• D (↓ ↓ ↑)

• A (↓ ↓ ↑)

• F#m (↓ ↓ ↑)

• Bm (↓ ↓ ↑)

• Xylophone: Chơi giai điệu “Một ông sao sáng”.