Các bài tập cho trẻ mầm non biên soạn theo quan điểm của nhà giáo dục Zoltán Kodály nổi tiếng

 

Bài viết: TTQ

Zoltán Kodály nổi tiếng với phương pháp giáo dục âm nhạc toàn diện và tuần tự, rất phù hợp để áp dụng cho trẻ mầm non Việt Nam. Dưới đây là một số bài tập thực hành dựa trên quan điểm của ông, tập trung vào việc sử dụng âm nhạc dân gian Việt Nam, kết hợp phát triển cảm thụ âm nhạc và kỹ năng nhạc lý một cách tự nhiên, phù hợp với trẻ nhỏ.

1. Bài tập: Nhận biết nhịp điệu qua vỗ tay

• Mục tiêu: Giúp trẻ nhận biết và thực hành nhịp điệu cơ bản.

• Bài hát gợi ý: “Cò lả” (dân ca Bắc Bộ).

• Hoạt động:

1. Giáo viên hát hoặc chơi bài “Cò lả” chậm rãi.

2. Hướng dẫn trẻ vỗ tay theo nhịp của bài hát, ví dụ: nhịp 2/4 (một tiếng mạnh, một tiếng nhẹ).

3. Sau khi trẻ quen nhịp, yêu cầu trẻ dùng các nhạc cụ bộ gõ đơn giản (phách, tambourine) để đánh nhịp.

4. Biến tấu: giáo viên hát bài “Cò lả” mà bỏ qua một số nhịp (dừng lại), trẻ phải tiếp tục vỗ tay để duy trì nhịp.

2. Bài tập: Thực hành sol-mi (âm giai pentatonic)

• Mục tiêu: Giúp trẻ nhận biết cao độ và thực hành đọc nhạc bằng ký hiệu tay (hand signs).

• Bài hát gợi ý: “Trống cơm” (dân ca Bắc Bộ, sử dụng các nốt đơn giản trong âm giai pentatonic).

• Hoạt động:

1. Giáo viên hát đoạn đầu của bài “Trống cơm” với ký hiệu tay cho từng nốt (sol-mi-mi-sol-sol).

2. Trẻ làm theo ký hiệu tay và hát lại giai điệu.

3. Dạy trẻ sáng tạo giai điệu ngắn sử dụng các nốt sol-mi (ví dụ: giáo viên hát một cụm ngắn, trẻ hát trả lời lại).

4. Tăng độ khó bằng cách thêm các nốt khác (la, do) khi trẻ đã quen.

3. Bài tập: Khám phá tiết tấu thông qua thơ ca

• Mục tiêu: Giúp trẻ hiểu mối quan hệ giữa lời nói và nhịp điệu âm nhạc.

• Bài hát/thơ gợi ý: Lời bài hát “Con cò bé bé” hoặc bài đồng dao “Thằng Bờm”.

• Hoạt động:

1. Giáo viên đọc bài thơ hoặc hát bài “Con cò bé bé”, nhấn mạnh các âm tiết theo nhịp điệu.

2. Trẻ gõ nhịp theo lời bài hát, sử dụng nhạc cụ như phách hoặc tambourine.

3. Giáo viên yêu cầu trẻ chia câu hát thành các cụm tiết tấu ngắn hơn, ví dụ: “Con cò bé bé / Nó đậu cành tre” và thực hành gõ.

4. Kết hợp vận động: mỗi cụm tiết tấu, trẻ bước chân hoặc nhảy một lần theo nhịp.

4. Bài tập: Trò chơi vòng tròn với âm nhạc dân gian

• Mục tiêu: Phát triển kỹ năng xã hội, sự phối hợp và cảm nhận âm nhạc.

• Bài hát gợi ý: “Bắc kim thang” (dân ca Nam Bộ).

• Hoạt động:

1. Trẻ đứng thành vòng tròn, tay nắm tay, di chuyển theo nhịp bài hát (nhảy một bước hoặc bước một bước theo nhịp).

2. Giáo viên hát câu hỏi trong bài hát (ví dụ: “Cột qua kèo là kèo qua cột”), trẻ hát câu trả lời.

3. Thêm thử thách: trẻ tự sáng tạo động tác phù hợp với tiết tấu của bài hát, như xoay vòng, vỗ tay, hoặc nhảy nhẹ.

5. Bài tập: Học đọc nhạc qua ký âm đơn giản

• Mục tiêu: Giúp trẻ nhận biết ký âm và tập đọc nhạc qua giai điệu quen thuộc.

• Bài hát gợi ý: “Cháu yêu bà” (Xuân Giao).

• Hoạt động:

1. Giáo viên chuẩn bị các ký hiệu nốt nhạc đơn giản (sol-mi-la) trên bảng.

2. Hát mẫu đoạn đầu bài hát: “Bà ơi, bà cháu yêu bà lắm” với các ký hiệu nốt nhạc tương ứng.

3. Yêu cầu trẻ chỉ vào nốt nhạc và đọc theo.

4. Sau khi trẻ thành thạo, giáo viên chơi nốt nhạc trên đàn, trẻ nhận biết bằng cách chỉ vào ký hiệu đúng.

6. Bài tập: Tái hiện âm nhạc qua câu chuyện

• Mục tiêu: Kết hợp âm nhạc và kể chuyện, phát triển trí tưởng tượng.

• Hoạt động:

1. Giáo viên kể câu chuyện về một cánh đồng, con suối hoặc khu rừng (có thể dựa vào bài hát dân gian như “Cò lả” hoặc “Trống cơm”).

2. Dùng nhạc cụ gõ (tambourine, trống) để mô phỏng các âm thanh trong câu chuyện (tiếng nước chảy, tiếng bước chân).

3. Trẻ được phân vai (con cò, dòng suối…) và tạo âm thanh mô phỏng qua nhạc cụ, vận động hoặc tiếng hát.

Lưu ý khi áp dụng phương pháp Kodály:

• Bắt đầu từ âm nhạc quen thuộc: Sử dụng các bài hát dân gian Việt Nam để trẻ dễ tiếp cận và kết nối với văn hóa.

• Thứ tự rõ ràng, tăng dần độ khó: Từ việc hát theo cảm nhận tự nhiên, sau đó đọc nhạc bằng ký hiệu tay, cuối cùng là nhận biết nốt nhạc trên bản ký âm.

• Tích hợp vui chơi: Các bài tập phải sinh động, tạo hứng thú cho trẻ.

• Tôn trọng khả năng của trẻ: Điều chỉnh tốc độ và mức độ phức tạp phù hợp với độ tuổi và trình độ.

Tôi sẽ triển khai chi tiết từng bài tập với kế hoạch cụ thể, hướng dẫn thực hiện và các hoạt động bổ sung. Mỗi bài tập sẽ có thêm mục tiêu chi tiết hơn để bạn dễ dàng áp dụng cho trẻ mầm non Việt Nam.

Bài tập 1: Nhận biết nhịp điệu qua vỗ tay

Mục tiêu:

• Giúp trẻ cảm nhận nhịp điệu một cách tự nhiên.

• Phát triển kỹ năng giữ nhịp và phối hợp động tác vỗ tay theo âm nhạc.

Chuẩn bị:

• Bài hát dân gian “Cò lả” (hoặc bất kỳ bài hát dân ca quen thuộc nào của Việt Nam).

• Nhạc cụ bộ gõ: phách, tambourine.

Hoạt động:

1. Giới thiệu nhịp 2/4:

• Giáo viên giải thích nhịp 2/4 bằng cách vỗ tay: “Một mạnh, một nhẹ” (nhịp mạnh ở phách 1, nhịp nhẹ ở phách 2).

• Giáo viên thực hành vỗ tay nhịp 2/4 chậm rãi, trẻ làm theo.

2. Hát và vỗ tay theo nhịp:

• Giáo viên hát bài “Cò lả” chậm rãi và vỗ tay theo nhịp.

• Trẻ cùng vỗ tay theo nhịp mà không cần hát.

3. Thay thế bằng nhạc cụ gõ:

• Sau khi trẻ quen với nhịp, thay vỗ tay bằng nhạc cụ gõ (ví dụ: tambourine cho nhịp mạnh, phách cho nhịp nhẹ).

• Yêu cầu trẻ phối hợp: nhóm một đánh nhịp mạnh, nhóm hai đánh nhịp nhẹ.

4. Biến tấu trò chơi:

• Giáo viên dừng hát bất ngờ ở một đoạn, trẻ tiếp tục vỗ nhịp đều đặn. Ai ngừng đúng hoặc giữ nhịp chính xác sẽ được khen thưởng.

Kết thúc:

• Giáo viên tổng kết bài học: “Nhịp điệu là trái tim của âm nhạc, chúng ta đã làm tốt việc giữ nhịp hôm nay!”

Bài tập 2: Thực hành sol-mi (âm giai pentatonic)

Mục tiêu:

• Giúp trẻ nhận biết cao độ qua việc hát và sử dụng ký hiệu tay.

• Phát triển kỹ năng hát chính xác và sáng tạo giai điệu đơn giản.

Chuẩn bị:

• Bài hát dân gian “Trống cơm” (dùng phần giai điệu sol-mi chủ đạo).

• Sơ đồ ký hiệu tay Kodály dán trên bảng.

Hoạt động:

1. Học ký hiệu tay:

• Giáo viên giới thiệu ký hiệu tay của sol và mi.

• Dạy trẻ cách thực hiện ký hiệu tay và đọc to: “sol (tay cao) – mi (tay thấp).”

2. Hát bài “Trống cơm” với ký hiệu tay:

• Giáo viên hát chậm rãi giai điệu “sol-mi-mi-sol-sol” và thực hiện ký hiệu tay.

• Trẻ lặp lại từng cụm theo giáo viên.

3. Trẻ sáng tạo giai điệu:

• Giáo viên hát một cụm ngắn (ví dụ: “sol-mi-mi”), trẻ hát trả lời lại (có thể sáng tạo với sol và mi).

4. Kết hợp vận động:

• Giáo viên yêu cầu trẻ bước đi hoặc nhảy lên/xuống theo cao độ: bước lên cho “sol,” bước xuống cho “mi.”

Kết thúc:

• Trẻ sẽ tự tạo một đoạn giai điệu ngắn và trình bày trước cả lớp.

Bài tập 3: Khám phá tiết tấu qua thơ ca

Mục tiêu:

• Phát triển cảm nhận nhịp điệu thông qua lời nói và bài hát.

• Giúp trẻ kết nối ngôn ngữ và âm nhạc.

Chuẩn bị:

• Bài thơ hoặc bài đồng dao: “Thằng Bờm.”

• Nhạc cụ bộ gõ: phách, tambourine, trống nhỏ.

Hoạt động:

1. Đọc thơ với tiết tấu:

• Giáo viên đọc bài thơ “Thằng Bờm” và nhấn mạnh các âm tiết:

“Thằng Bờm có cái quạt mo, / Phú ông xin đổi ba bò chín trâu.”

• Trẻ đọc theo và gõ nhịp bằng tay.

2. Chia nhỏ cụm tiết tấu:

• Giáo viên chia bài thơ thành các cụm ngắn và thực hành gõ nhịp (ví dụ: “Thằng Bờm / có cái / quạt mo”).

• Trẻ dùng nhạc cụ gõ để tái hiện các cụm tiết tấu.

3. Kết hợp vận động:

• Yêu cầu trẻ vừa đọc thơ vừa vỗ tay, nhảy hoặc di chuyển quanh lớp theo nhịp.

4. Sáng tạo thêm tiết tấu:

• Giáo viên hướng dẫn trẻ tạo một câu thơ ngắn mới và thêm nhịp điệu riêng.

Kết thúc:

• Trẻ biểu diễn bài thơ “Thằng Bờm” kèm nhạc cụ trước lớp.

Bài tập 4: Trò chơi vòng tròn với âm nhạc dân gian

Mục tiêu:

• Phát triển kỹ năng xã hội, sự phối hợp nhóm và cảm nhận nhịp điệu.

• Kết nối âm nhạc với vận động.

Chuẩn bị:

• Bài hát dân gian “Bắc kim thang.”

• Không gian đủ rộng để trẻ đứng thành vòng tròn.

Hoạt động:

1. Hát và di chuyển:

• Giáo viên dạy bài hát “Bắc kim thang,” trẻ đứng thành vòng tròn, bước đi theo nhịp bài hát.

2. Phân vai hát đối đáp:

• Giáo viên hát câu hỏi (ví dụ: “Cột qua kèo là kèo qua cột”), trẻ hát câu trả lời (cả lớp hoặc từng nhóm).

3. Tạo động tác phù hợp:

• Yêu cầu trẻ sáng tạo động tác mô phỏng nội dung bài hát (ví dụ: cột, kèo, chèo thuyền).

4. Trò chơi âm nhạc:

• Một trẻ đứng giữa vòng tròn làm “người bịt mắt,” đoán nhịp hoặc hát đoạn tiếp theo khi giáo viên dừng bất ngờ.

Kết thúc:

• Khen ngợi sự phối hợp nhóm và khả năng sáng tạo của trẻ.

ĐỌC THÊM

Zoltán Kodály, nhà giáo dục âm nhạc nổi tiếng người Hungary, đã phát triển một phương pháp giáo dục âm nhạc tập trung vào việc sử dụng giọng hát làm nền tảng chính, tích hợp các bài hát dân gian và vận động cơ thể. Với triết lý “Âm nhạc dành cho mọi người,” phương pháp Kodály đặc biệt phù hợp để giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non. Dưới đây là các bài tập đa dạng được biên soạn theo quan điểm của Kodály, dành riêng cho trẻ mầm non Việt Nam.

I. Bài tập khởi động âm nhạc

1. Vỗ tay theo nhịp (Tiết tấu cơ bản)

Mục tiêu: Giúp trẻ làm quen với tiết tấu.

Cách thực hiện:

• Giáo viên vỗ tay theo nhịp “ta - ta - ti-ti - ta” và trẻ lặp lại.

• Thay đổi tốc độ (nhanh/chậm) để trẻ làm quen với sự khác biệt trong nhịp điệu.

• Sử dụng bài hát dân gian Việt Nam như “Bắc Kim Thang” hoặc “Cả nhà thương nhau” để vỗ tay theo lời bài hát.

Phát triển thêm:

• Kết hợp vận động như nhảy lò cò hoặc xoay vòng khi vỗ tay.

2. Hát chào nhau

Mục tiêu: Làm quen với giai điệu cơ bản (Sol-Mi).

Cách thực hiện:

• Giáo viên dạy trẻ câu hát ngắn với 2 nốt Sol-Mi, ví dụ:

“Xin chào bạn hôm nay, Sol-Mi, Sol-Sol-Mi.”

• Trẻ hát lại và vẫy tay chào nhau.

Phát triển thêm:

• Mời trẻ thay lời bài hát bằng tên của bạn khác để tương tác (ví dụ: “Chào bạn Lan hôm nay”).

II. Bài tập phát triển cao độ và thang âm

3. Trò chơi “Chim kêu trên cành”

Mục tiêu: Giúp trẻ nhận biết cao độ (Sol, Mi, La).

Cách thực hiện:

• Giáo viên hát giai điệu ngắn: “Chim kêu trên cành, Sol-Mi, Sol-Mi, La-Sol-Mi”.

• Yêu cầu trẻ làm động tác cánh chim bay và hát lại giai điệu.

Phát triển thêm:

• Thay lời bài hát bằng tiếng kêu các con vật khác (vd: gà, mèo).

4. Thang âm với Đồ-Rê-Mi

Mục tiêu: Giúp trẻ học thang âm cơ bản.

Cách thực hiện:

• Giáo viên hát thang âm: “Đồ-Rê-Mi, Mi-Rê-Đồ”.

• Trẻ lặp lại thang âm bằng tay ký hiệu Kodály.

Phát triển thêm:

• Tăng số lượng nốt và dạy trẻ các mẫu thang âm khác như Fa-Sol-La-Si.

III. Bài tập vận động kết hợp âm nhạc

5. Nhảy vòng tròn với tiết tấu

Mục tiêu: Giúp trẻ cảm nhận nhịp điệu và sự phối hợp nhóm.

Cách thực hiện:

• Dạy trẻ bài hát dân gian Việt Nam, ví dụ: “Kéo cưa lừa xẻ”.

• Trẻ vừa hát vừa cầm tay nhau, di chuyển vòng tròn theo nhịp bài hát.

Phát triển thêm:

• Thêm động tác vỗ tay hoặc nhảy lên khi đến một từ cố định trong bài hát.

6. Bước đi theo nhịp

Mục tiêu: Phát triển khả năng cảm thụ tiết tấu qua vận động.

Cách thực hiện:

• Giáo viên hát hoặc chơi một giai điệu đơn giản, ví dụ: “Đi, đi, đi học, ta đi học vui”.

• Trẻ bước đi theo nhịp bài hát.

Phát triển thêm:

• Thêm động tác giậm chân hoặc vỗ tay theo nhịp mạnh.

IV. Trò chơi âm nhạc nhóm

7. “Ai là người hát?”

Mục tiêu: Phát triển khả năng lắng nghe và ghi nhớ âm nhạc.

Cách thực hiện:

• Một trẻ hát câu ngắn (Sol-Mi): “Ai là người hát đây?”

• Trẻ khác trả lời: “Chính là tớ đây!”

• Trò chơi tiếp tục với trẻ khác.

Phát triển thêm:

• Dùng các mẫu giai điệu khác như Sol-Mi-La hoặc Đồ-Rê-Mi.

8. Chia nhịp gõ “Đoàn tàu âm nhạc”

Mục tiêu: Luyện cảm giác nhịp phách và sự phối hợp nhóm.

Cách thực hiện:

• Trẻ xếp thành hàng làm “đoàn tàu.”

• Giáo viên hát giai điệu ngắn và trẻ gõ nhịp trên phách hoặc tambourine để mô phỏng tiếng tàu chạy.

Phát triển thêm:

• Thay đổi tốc độ (chậm/nhanh) và yêu cầu trẻ điều chỉnh nhịp theo.

V. Trò chơi sáng tạo âm nhạc

9. Hát sáng tạo theo tên bạn

Mục tiêu: Phát triển kỹ năng sáng tạo giai điệu.

Cách thực hiện:

• Giáo viên hát câu chào với tên trẻ: “Xin chào Mai hôm nay!” (Sol-Mi-Sol-Mi).

• Trẻ trả lời bằng cách hát lại câu có tên mình: “Xin chào bạn Minh đây!”

Phát triển thêm:

• Cho trẻ thêm lời bài hát sáng tạo về cảm xúc (vd: “Mình rất vui hôm nay”).

10. Vẽ và hát

Mục tiêu: Liên kết âm nhạc và nghệ thuật tạo hình.

Cách thực hiện:

• Giáo viên vẽ một hình ảnh (vd: mặt trời, ngôi sao) và hát một giai điệu tương ứng (nốt cao tượng trưng mặt trời, nốt thấp cho mặt đất).

• Trẻ vẽ thêm và hát giai điệu sáng tạo của riêng mình.

Phát triển thêm:

• Yêu cầu trẻ vẽ câu chuyện liên quan và thêm giai điệu mô tả câu chuyện đó.

VI. Hòa tấu nhạc cụ đơn giản

11. Dàn nhạc mini

Mục tiêu: Giúp trẻ phối hợp sử dụng nhạc cụ đơn giản.

Cách thực hiện:

• Phát bài hát dân gian, ví dụ: “Trống cơm”.

• Chia trẻ thành nhóm:

• Tambourine: Đánh nhịp.

• Phách: Gõ theo tiết tấu.

• Chuông: Kêu khi đến từ cố định (vd: “cơm”).

Phát triển thêm:

• Thay đổi nhạc cụ hoặc vai trò nhóm.

12. “Theo dấu âm nhạc”

Mục tiêu: Kết hợp vận động và hòa tấu.

Cách thực hiện:

• Giáo viên chơi nhạc cụ (vd: xylophone).

• Trẻ sử dụng các nhạc cụ khác (tambourine, phách) để “trả lời” theo tiết tấu hoặc cao độ phù hợp.

Phát triển thêm:

• Thêm yếu tố kể chuyện để minh họa bằng nhạc cụ.

Những bài tập này không chỉ phát triển khả năng cảm thụ âm nhạc mà còn tích hợp văn hóa Việt Nam qua các bài hát dân gian. Phương pháp Kodály đề cao tính tự nhiên và sự gắn kết giữa âm nhạc với trẻ em, giúp trẻ học âm nhạc một cách thú vị và dễ dàng.