Công nghiệp 4.0 và Marketing 4.0

SHARE

• 

Tóm tắt:

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang bước vào giai đoạn bùng nổ.  Nó đang phá vỡ hầu hết ngành công nghiệp ở mọi quốc gia. Những thay đổi  chiều rộng và chiều sâu của các mạng 4.0, sẽ tác động đến  sự chuyển đổi của toàn bộ hệ thống sản xuất, quản lý và quản trị, marketing cũng không phải là ngoại lệ. Bài viết này, phát hoạ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ ảnh hưởng tích cực đến hoạt động marketing trên các mặt: hình thành mô hình marketing mới; khả năng thấu hiểu khách hàng; hoạt động truyền thông xã hội và xây dựng thương hiệu; khả năng xác định khách hàng mục tiêu trực tuyến; minh bạch giá cả… Bài viết này mục tiêu phác hoạ các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động marketing phù hợp với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong các doanh nghiệp Việt Nam, nhằm phục vụ cho hội thảo khoa học tại trường Đại học Tài chính - Marketing.

Từ khóa: cách mạng công nghiệp 4.0, Marketing, thương mại điện tử, doanh nghiệp

Giới thiệu

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, đã tác động đến tất cả các lĩnh vực trong đời sống kinh tế - xã hội, trong đó có  ngành Marketing. Người làm Marketing  phải có một hướng tiếp cận mới  để giúp doanh nghiệp có thể đột phá về doanh thu, cũng như tránh được rũi ro bị đào thải. Đã có nhiều nghiên cứu về chủ đề này. Tuy nhiên, phần lớn các tài liệu này mới chỉ nghiên cứu về hệ quả: ảnh hưởng đối với phương tiện truyền thông điện tử và sự phổ biến ngày càng rộng rãi của dữ liệu. Dưới sự ảnh hưởng của quá trình chuyển dịch sang thương mại điện tử, những khái niệm marketing trước đây đã không phù hợp với thời đại số hiện tại nữa. Cách mạng công nghiệp 4.0 tác động đến marketing trên cơ sở khai thác tối đa nền tảng công nghệ thông tin, kết nối, tối ưu hóa lợi nhuận cho doanh nghiệp, cũng như đáp ứng được các yêu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng. Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển dịch sang nền kinh tế số. Được các chuyên gia đánh giá có tiềm năng thương mại điện tử lớn, tăng trưởng của thương mại điện tử cao (22% trong năm 2015 - theo Báo cáo của Diễn đàn Toàn cảnh thương mại điện tử Việt Nam 2017) cùng với dân số đông và tỉ lệ tiếp cận internet trên 70%, các doanh nghiệp Việt Nam đang đứng trước những cơ hội lớn để phát triển kinh doanh, hợp tác với các đối tác nước ngoài hay mở rộng kinh doanh ra nước ngoài.

Bài viết này, sử dụng phương pháp diễn dịch – qui nạp, thông qua phân tích dữ liệu thứ cấp thu thập được từ sách báo, từ các báo cáo, cũng như một số nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan tới hoạt động marketing 4.0 trong doanh nghiệp, đặc biệt là kế thừa nghiên cứu của Nguyễn Hoàng và cộng sự (2018), Maakeitng 4.0 trong các doanh nghiệp nước ta. Tạp chí Công thương, Bộ Công thương (xem tài liệu tham khảo).

Cơ sở lý thuyết

1. Vài nét về cuộc cách mạng 4.0

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, thực chất  được dẫn dắt bởi khoa học công nghệ. Cuộc cách mạng công nghiệp  đầu tiên là máy có sức khỏe hơn cơ bắp con người và ngựa, voi. Tiếp theo cuộc cách mạng công nghiệp lần 2, chúng ta có ánh sáng từ điện, có động cơ và tốc độ phát triển đã tăng lên một bậc mới. Đến cuộc cách mạng công nghiệp lần 3, chúng ta có máy tính tính toán nhanh, với nhiều ứng dụng công nghệ. Cách mạng công nghiệp lần thứ 4, biểu tượng sẽ là robot có thể  có trí tuệ toàn cầu,  lấy kiến thức của tất cả các con robot để ứng xử với con người, vượt xa năng lực con người. Con robot này sẽ chế ra các con robot khác.

Đây sẽ là cuộc cách mạng lớn nhất so với các cuộc cách mạng trước đó. Bởi vì cuộc cách mạng này, không chỉ máy móc mà tất cả các sự vật thế giới xung quanh chúng ta đều trở nên có nhân tính, đều có tính toán, tối ưu. Thế giới xung quanh ta không chỉ trở thành thế giới sống mà biến thành thế giới có nhân tính. Khi đó, các ô tô sẽ tự tránh nhau, hàng hóa sẽ tự đến.

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ mở ra kỷ nguyên mới của đầu tư, năng suất và mức sống gia tăng. Điều đặc biệt so với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đó thì nó có khác biệt rất lớn về tốc độ phát triển, phạm vi và mức độ tác động. Nó phát triển với cấp độ số nhân, nó đang làm biến đổi hầu hết nền công nghiệp ở mọi quốc gia về cả bề rộng và chiều sâu, trong cả hệ thống sản xuất và quản trị, trong đó có hoạt động Marketing.

Với cách mạng công nghiệp 4.0, các ứng dụng công nghệ hiện đại sẽ tiếp lục len lỏi vào từng gia đình. Các thiết bị nhỏ nhất trong mỗi nhà cũng dần dần được kết nối Internet, thực hiện nhiều việc giúp đời sống mỗi người thuận tiện hơn.Sự thay đổi chóng mặt của công nghệ cũng như xu hướng của người tiêu dùng đang là một trong những thách thức lớn nhất đối với chiến lược kinh doanh của các công ty trên tất cả các lĩnh vực, kể cả Marketing.

2. Cách mạng 4.0 tác động đến doanh nghiệp

Ứng dụng công nghệ cao, tự động hóa trong các khâu sản xuất là lựa chọn của các doanh nghiệp trong việc tiếp cận cách mạng 4.0. Trong đó, tự động hóa là xu thế tất yếu trong sản xuất, nền tảng công nghệ 4.0 đã và đang mở ra nhiều cơ hội để các doanh nghiệp có thể kết nối, tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. 

Ở Việt Nam, với quy mô đa phần là doanh nghiệp nhỏ và vừa, năng lực tài chính, quản trị doanh nghiệp và tiếp cận công nghệ còn hạn chế, việc để doanh nghiệp bắt kịp làn sóng công nghệ mới đòi hỏi doanh nghiệp cần nỗ lực thay đổi trình độ quản trị doanh nghiệp, sẵn sàng đón làn sóng công nghệ mới và biến nó thành động lực phát triển, đem lại lợi ích cho chính doanh nghiệp của mình. 

Với người lao động đòi hỏi cần phải nhanh chóng tiếp cận và ứng dụng khoa học công nghệ; làm chủ được thiết bị, máy móc để nâng cao năng suất lao động. Theo đại diện các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp siêu nhỏ thì cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đang đặt ra nhiều thách thức đối với doanh nghiệp như tiềm lực cơ sở vật chất, trình độ và tay nghề của người lao động.

Sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật, xu hướng tùy biến cá nhân trong việc tạo ra sản phẩm đang ngày một gia tăng, kiểu nhà máy thông minh ra đời, nhằm đáp ứng thời kỳ “cá thể hóa theo số đông” hay “tùy biến theo khách hàng”. Các nhà máy truyền thống không thể thực hiện được điều đó, ngay cả những dây chuyền có mức độ tự động hóa cao cũng chỉ có thể cho ra đời từng lô hàng theo kế hoạch đã định sẵn. Đây chính là thách thức rất lớn đối với đại bộ phận các DN, nếu muốn đón đầu cuộc cách mạng 4.0.

Với  công nghệ thông tin với thông điệp “AI First” - Trí tuệ nhân tạo được ưu tiên số 1 - đã đặt các doanh nghiệp phải cải tổ và xây dựng một nền tảng khác dựa trên nền tảng ERP hiện tại.  ERP hiện đại, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có quy trình, có công thức để làm, mọi thứ chỉ cần làm đúng theo mô tả.  Nhưng với phần mềm thế hệ mới thì gần như không có công thức, mà chỉ có một ý nghĩa đơn giản là nhét được bộ não của CEO và các chuyên viên trong các lĩnh vực (sản xuất, kinh doanh, tiếp thị, chuyên môn…) vào máy tính và cho nó tự vận hành. Sự vận hành cũng không phải theo chu trình định sẵn mà phải theo sự phản ứng tự nhiên dựa trên nguồn dữ liệu mang tính chính xác tương đối. Nếu hệ thống chạy tốt, DN sẽ thành công.

Theo báo cáo của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, Năm 2016, Khảo sát 275 doanh nghiệp. Kết quả cho thấy: 35.2% DN đã chuẩn bị và sẵn sàng cho CMCN 4.0, trong đó phần đa là các doanh nghiệp thuộc khối ngân hàng, một số doanh nghiệp CNTT và chiếm số đông nhất là các doanh nghiệp, cơ sở ứng dụng và  cơ sở quản lý CNTT; 58.7% đã tìm hiểu nhưng chưa biết chuẩn bị gì, chỉ có 6.1% là chưa tìm hiểu gì và chưa biết chuẩn bị như thế nào cho những cơ hội và tác động của CMCN lần thứ 4.

3. Maketing trong cách mạng 4.0.

3.1.Khái niệm

Kotler và các cộng sự (2017) đưa ra định nghĩa marketing 4.0 là phương pháp tiếp cận marketing kết hợp giữa các tương tác trực tuyến và trực tiếp giữa doanh nghiệp và người tiêu dùng, pha trộn giữa phong cách và giá trị thực tế trong quá trình xây dựng thương hiệu và quan trọng nhất là sự bổ trợ lẫn nhau giữa kết nối máy - máy và tiếp xúc trực tiếp người - người nhằm tăng cường cam kết gắn bó của khách hàng với doanh nghiệp. Khác với các khái niệm marketing trước đó (marketing 1.0, marketing 2.0 và marketing 3.0), marketing 4.0 trong kỷ nguyên số mang những đặc điểm sau (Kotler và các cộng sự, 2017).

Maketing trong cách mạng 4.0 là hình thức tiếp thị có sự tương tác giữa online và offline giữa doanh nghiệp và khách hàng. Trong thời đại kỹ thuật số, đoanh nghiệp phải thay đổi hoàn toàn cách thức tiếp cận với khách hàng, phân tích nhu cầu, tiếp thị, bán hàng, đến chăm sóc khách hàng,…cho phù hợp với thời đại. Marketing 4.0 sẽ gắn liền với Internet, từ việc lựa chọn kênh quảng bá tới thúc đẩy hành động mua hàng, đánh dấu bước dịch chuyển từ 4P sang 4C.

3.2.Khái lược các giai đoạn phát triển Marketing

Nhìn lại sự phát triển của marketing, có thể tóm lược về 4 giai đoạn Marketing sau:

Marketing 1.0: Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất dẫn đến sản xuất sản phầm, dịch vụ hàng loạt với giá thành rẻ hơn so với trước đây. Điều này, dẫn đến cạnh tranh nổ ra và phương thức kinh doanh biến đổi hoàn toàn. Trước Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất câu hỏi duy nhất được đặt ra là làm thế nào để sản xuất hàng hóa. Còn khi có Cách mạng công nghiệp lần thứ nhất câu hỏi đã được chuyển sang, nên sản xuất cái gì và làm sao để bán được chúng. Vì vậy, Marketing xoay quanh 4P: Product - Sản phẩm, Price - Giá cả, Place - Phân phối và Promotion - Xúc tiến thương mại (hay truyền thông). Như vậy, thời đại Marketing 1.0,  chú trọng nhiều vào làm thế nào để bán được nhiều sản phẩm, hàng hoá. 

Marketing 2.0: Cách mạng công nghiệp lần thứ hai, dẫn đến Công nghệ Internet xuất hiện, phát triển và được biết đến như cuộc “Cách mạng thông tin” của thời đại - đó chính là bối cảnh của Marketing 2.0. Người tiêu dùng có thể nhận được thông tin một cách đặc biệt dễ dàng, nhanh chóng và thuận tiện hơn mà không bị hạn chế bởi khoảng cách như trước. Vì thế, trong Marketing 2.0, việc bán hàng phụ thuộc nhiều vào phía người tiêu dùng. Người tiêu dùng mong muốn tìm kiếm và đòi hỏi những sản phẩm, hàng hoá ngày càng phù hợp với nhu cầu của họ. Vì vậy, việc sản xuất sản phẩm trước tiên phải tính đến nhu cầu, mong muốn của người tiêu dùng. 

Marketing 3.0: Cách mạng công nghiệp lần thứ ba, dẫn đến người tiêu dùng xích lại gần nhau hơn bao giờ hết, và sức mạnh đàm phán cũng lớn hơn bao giờ hết.Từ sự phát triển không ngừng của mạng Internet, người tiêu dùng có thể kết nối với nhau ở khắp mọi nơi. Hành vi của họ đã thay đổi, cụ thể là người tiêu dùng dành nhiều thời gian trên mạng hơn, đặc biệt là trên các mạng xã hội. Vì vậy, nghiên cứu thị trường ở thời đại này đổi trọng tâm sang không chỉ sở thích của người tiêu dùng mà cả hành vi người tiêu dùng bị ảnh hưởng bởi đám đông (người dùng mạng xã hội).

Marketing 4.0: Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, có 4 yếu tố đang được nhắc đến ở mọi nơi, mọi lĩnh vực:

• Internet of Things (Vạn vật kết nối): Các thiết bị được kết nối với nhau bởi Internet
• Điện toán đám mây: Là một tập hợp các máy chủ. Người dùng sẽ không biết dữ liệu được lưu trữ ở máy nào.
• Big Data (Dữ liệu lớn): Nhờ sự phát triển của điện toán đám mây và tốc độ các bộ vi xử lý mà ngày nay dữ liệu được tập trung và lưu trữ ở mức vô cùng lớn. 
• Trí tuệ nhân tạo, tự động hóa: Khi các cảm biến được cải tiến, máy móc ngày càng tinh vi, trí tuệ nhân tạo và qui trình tự động hóa đã tiến một bước dài. Máy móc giờ có thể tự học hỏi chứ không phụ thuộc hoàn toàn vào sự lập trình của con người.

Nằm trong cách mạng công nghiệp 4.0, Marketing 4.0 cũng được phát triển dựa vào những nền tảng công nghệ trên.

Sự phát triển của Thiết bị di động số hóa và Hoạt động số hóa được sinh ra vì mục đích đó. Chúng không còn là công cụ và kênh giao tiếp đơn thuần, mà đóng vai trò là cánh cổng đến xã hội số hóa, nơi người tiêu dùng có thể hòa hợp giữa cuộc sống trực tuyến với đời thực. Sự phát triển của Thiết bị di động số hóa trao trả quyền năng cho người tiêu dùng để họ có thể điều khiển và thiết kế cuộc sống như mong muốn. Còn với Hoạt động số hóa, họ có thể làm nhiều thứ hơn với bạn bè trên mạng của mình, cả ở mức độ cá nhân cũng như mức độ mạng lưới. Hiện nay rất nhiều người đang sống trong một xã hội số hóa hoàn toàn.

Sự phân loại người tiêu dùng trong xã hội số hóa hoàn toàn khác biệt so với trước đây. Về cơ bản, thời kỳ và môi trường có ảnh hưởng lớn đến sự phân loại người tiêu dùng theo mỗi thế hệ. Tuy nhiên, trong môi trường xã hội số hóa, mọi người bất kể tuổi tác và thế hệ, đều bị ảnh hưởng như nhau. Họ chỉ có một điểm chung duy nhất: Muốn được kết nối với đồng loại của mình.

Nhiều chuyên gia định nghĩa người tiêu dùng ở thời đại này là Thế hệ C (Gen C) hay Thế hệ kết nối - các cư dân số hóa. 

Dĩ nhiên những cư dân số hóa ngày nay sẽ tác động lên những gì xảy ra ở xã hội số hóa. Ảnh hưởng này không chỉ bắt nguồn từ một tập thể, mà ngay khi mới ở mức độ cá nhân, bạn đã có thể tạo ra ít nhiều tác động: “Dân cư số hóa tỏ rõ nguồn cảm hứng mạnh mẽ để thành công trong cuộc sống, là kết quả của niềm tin rằng họ sở hữu quyền năng điều khiển thành công của mình.”

Trong xã hội số hóa này, con người không muốn chỉ-là-ai-đó. Ở Marketing 4.0, người tiêu dùng đạt đến tầng cao nhất trên tháp nhu cầu của Maslow, đó là được thể hiện bản thân mình, và họ lựa chọn công cụ để truyền tải nhu cầu đó của mình là số hóa - hay Internet và mạng xã hội. Họ muốn là người khác biệt với những người còn lại, tạo ra những thay đổi quan trọng, có một vị trí được xã hội ngưỡng mộ... 

Rõ ràng là con người đang tìm kiếm thứ gì đó lớn hơn mọi thứ từ trước đến nay. Họ muốn được đáp ứng nhu cầu sâu xa nhất và cá nhân nhất. Vì vậy, người tiêu dùng hiện nay sẽ không tập trung vào những gì không liên quan đến họ. Nhưng họ sẽ hướng toàn bộ sự chú ý vào những vấn đề xã hội phù hợp với sở thích, đặc biệt nếu đó là để phục vụ thành công của mình. Cư dân số hóa sở hữu quyền được chọn hay từ chối bất cứ thứ gì trong cuộc sống và chỉ tập trung vào những gì đáp ứng được kỳ vọng cá nhân họ. Thế giới được tối giản với kích cỡ chỉ lớn như màn hình của thiết bị di động. Họ có xu hướng ít tương tác hữu hình với bạn bè hơn (nhưng nhiều hơn qua thế giới ảo). Công nghệ càng phát triển, người tiêu dùng càng có nhiều sức mạnh quản lý cuộc đời bản thân. Vì vậy không có gì ngạc nhiên khi nói rằng trong xã hội ngày nay, mọi thay đổi đều cần bắt nguồn từ “chính bạn” và “mọi người xung quanh bạn” (nâng cao tính cá nhân).  Tất cả những điều trên là các cơ sở giản lược nhất khi bạn muốn xây dựng thương hiệu và marketing trong xã hội số hóa, hay còn được gọi là Marketing 4.0.

3.4. Đặc điểm của  Marketing 4.0

Khách hàng trong thương mại điện tử được liên kết với nhau qua mạng xã hội, do đó, doanh nghiệp không thể tiếp cận người dùng một cách cách trực tiếp như marketing 1.0 truyền thống mà buộc phải được sự chấp nhận của khách hàng.

Tính kết nối trong mạng xã hội giúp khách hàng có quyền chia sẻ và đánh giá dễ dàng về hoạt động của một doanh nghiệp. Chính vì thế, doanh nghiệp không thể tự định vị thương hiệu của mình như các cách tiếp cận marketing trước đây mà quyền định vị thương hiệu của doanh nghiệp đã chuyển dịch dần sang phía khách hàng.

Từ mô hình 4P (product-sản phẩm, price-giá, place-kênh phân phối, promotion-xúc tiến, truyền thông) truyền thống sang mô hình 4C hiện đại (Co-creation - cùng thiết kế, currency - chi phí, communal activation - lan truyền trong cộng đồng, conversation - đối thoại với khách hàng). Khách hàng trong marketing 4.0 có quyền tham gia vào tất cả các khâu từ thiết kế sản phẩm cho tới định giá và truyền thông cho chính sản phẩm.

Khác với các cách tiếp cận marketing trước đây, dịch vụ chăm sóc khách hàng đã có sự thay đổi trong marketing 4.0. Doanh nghiệp cho phép người dùng tham gia vào quá trình chăm sóc khách hàng, sử dụng kết nối để chia sẻ với người dùng khác trong quá trình hậu mãi.

Khách hàng trong giai đoạn marketing từ 3.0 không còn đơn giản mua sản phẩm để thỏa mãn những nhu cầu cơ bản trong cuộc sống, mà còn để củng cố giá trị và cái tôi của bản thân. Trong xã hội số luôn phát triển không ngừng nghỉ, những cuộc cách mạng công nghệ thông tin cho phép người tiêu dùng phát triển nhu cầu tiêu dùng với những yêu cầu cao hơn, tạo tiền đề cho sự chuyển dịch giữa thế hệ marketing 3.0 sang 4.0

Qui trình mua bán của khách hàng trong Marketing 4.0

Nghiên cứu thói quen mua sắm của khách hàng có vai trò đặc biệt quan trọng đối với ngành marketing. Bước vào thời đại thương mại điện tử, cách thức, thói quen dẫn tới việc mua sắm của khách hàng đã có những thay đổi lớn. Cùng với định nghĩa về marketing 4.0, Kotler (2017) đã đề xuất mô hình mới (5A) về quy trình mua hàng của khách như sau.

Kết nối nhanh chóng với cộng đồng thông qua các phương tiện thông tin đã tác động trực tiếp lên quy trình mua hàng của khách, tạo ra một số điểm mới trong marketing 4.0, so với marketing truyền thống. Cụ thể:

Giai đoạn cuốn hút, khách hàng không chỉ đưa ra ý kiến chủ quan của mình về sản phẩm mà còn bị ảnh hưởng bới ý kiến chung của cộng đồng về sản phẩm đó

Giai đoạn khuyên dùng, nếu như marketing truyền thống nhằm kích thích khách hàng tiếp tục sử dụng sản phẩm, thì marketing 4.0 lại hướng tới việc làm hài lòng khách hàng, rồi chính khách hàng đó khuyên dùng sản phẩm tới những người thân hoặc lan truyền trong cộng đồng

Các forum, cộng đồng trên internet khiến việc chia sẻ kinh nghiệm tiêu dùng mua sắm trở nên dễ dàng. Từ đó, quá trình từ Tìm kiếm (Ask) - Hành động (Act) - Khuyên dùng (Advocate) có ảnh hưởng rất lớn tới việc làm tăng hoặc giảm uy tín của thương hiệu.

4. Các yếu tố ảnh hưởng đến marketing 4.0

Sự phát triển vượt bậc của công nghệ thông tin trong kỷ nguyên số được thể hiện rõ nhất ở sự phổ biến của những Thiết bị di động và số hóa hiện đại cho phép con người giao tiếp và kết nối mọi nơi mọi lúc. Nhìn chung, những yếu tố có khả năng tác động đến hoạt động áp dụng và triển khai marketing 4.0 trong doanh nghiệp có thể được chia thành 3 nhóm chính sau (Leeflang và cộng sự, 2013):

4.1. Sự  thấu hiểu khách hàng

Công nghệ số cho phép khách hàng có thể tự tìm kiếm và mua hàng trực tuyến đòi hỏi doanh nghiệp phải xác định và xây dựng lại mô hình kinh doanh của mình. Khái niệm marketing số hình thành, phát triển và đi vào thực tế có tác động sâu rộng và thay đổi về bản chất các mô hình kinh doanh truyền thống.

Thấu hiểu khách hàng: Trong kỷ nguyên số, dữ liệu được tập hợp thành những mảng thông tin khổng lồ và phức tạp, đây là tiền đề cho sự ra đời của big data. Việc thu thập thông tin và xử lý kho dữ liệu khổng lồ như big data đã vượt quá khả năng của các công cụ quản lý cơ sở dữ liệu đơn giản truyền thống.

Xu hướng sáng tạo và đổi mới: Khi các quyết định marketing quá phụ thuộc vào nguồn dữ liệu đã thu thập, hoạt động marketing sẽ dần mất đi các ý tưởng sáng tạo và mới mẻ, do vậy, có thể gây nhàm chán cho đối tượng người tiêu dùng.

Nhóm yếu tố tiếp cận thị trường

Truyền thông xã hội và thương hiệu: Sự phổ biến của mạng xã hội cho phép đo lường ảnh hưởng vô cùng lớn đến từ những tương tác của người dùng. Môi trường internet giúp cho những “thông tin truyền miệng” giữa người dùng được lan truyền nhanh hơn và được phổ biến rộng rãi hơn. Với độ tin cậy cao, giai đoạn Khuyên dùng (Advocate) trong quy trình mua sắm của người tiêu dùng là minh chứng rõ ràng nhất cho sự hiệu quả của hoạt động “marketing truyền miệng” trên mạng xã hội.

Xác định khách hàng mục tiêu trực tuyến: Xác định và có kế hoạch tiếp cận khách hàng ở cả hai kênh trực tuyến và ngoại tuyến (online and offline channels). Sự phổ biến của Internet và công nghệ thông tin vốn đã xóa nhòa ranh giới tuổi tác của những đối tượng khách hàng có khả năng tiếp cận công nghệ trực tuyến.

Giá cả minh bạch: Sự xuất hiện của các website có khả năng liệt kê giá và so sánh giá cùng một sản phẩm từ các nhà cung cấp khác nhau.

 Tương tác tự động với khách hàng trở nên tiện lợi hơn với các kênh trực tuyến và tự động. Tuy được coi là một giải pháp giúp tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp nhưng dịch vụ tự động có tiềm ẩn nhiều rủi ro, tiêu biểu nhất là người tiêu dùng có thể không hài lòng với việc bị buộc phải sử dụng những phương thức dịch vụ trực tuyến (Reinders và cộng sự, 2008).

thước đo đánh giá trực tuyến: Số liệu trực tuyến nên được sử dụng song song với số liệu truyền thống để đánh giá đầy đủ hiệu quả của hoạt động kinh doanh trực tuyến và ngoại tuyến của doanh nghiệp. Tuy vậy, doanh nghiệp trong thời đại số gặp không ít khó khăn khi đo lường dữ liệu trực tuyến marketing nhằm đánh giá sự tiến bộ, tạo thuận lợi cho việc phân tích nhu cầu thông qua các phương tiện truyền thông xã hội, thị trường trực tuyến và các kênh thông tin.

Nhóm  yếu tố về năng lực tổ chức

Với những thay đổi to lớn đến từ cuộc cách mạng số, hoạt động marketing 4.0 đòi hỏi nguồn nhân lực chất lượng cao có năng lực phù hợp cũng như cách tổ chức doanh nghiệp hiệu quả hơn. Cụ thể:

Việc thiếu nhân lực chất lượng cao có kinh nghiệm trong lĩnh vực marketing nói chung và hoạt động marketing 4.0 nói riêng là một thử thách lớn với các doanh nghiệp. Những hoạt động như nghiên cứu dữ liệu khách hàng, quảng cáo trực tuyến, phát triển website hay thực hiện thống kê phân tích dữ liệu đều là những nhiệm vụ đòi hỏi năng lực và nghiệp vụ phù hợp.

Hoạt động quản lý nội bộ (giữa marketing và các phòng ban khác trong doanh nghiệp) thường có những vấn đề như gặp khó khăn trong tương tác, dẫn đến phối hợp không hiệu quả hay chồng chéo chức năng. Môi trường công nghệ số hiện đại thay đổi quá nhanh khiến doanh nghiệp khó có những thay đổi kịp thời về mặt tổ chức sao cho phù hợp với cách thức hoạt động mới (Hayes, 2011).

Giải pháp cho hoạt động marketing 4.0 đối với doanh nghiệp

Một. doanh nghiệp cần đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin (CNTT) nhằm phân tích thị hiếu khách hàng và lên phương án kinh doanh hiệu quả. Xu hướng ứng dụng công nghệ và phân tích dữ liệu số trong hoạt động marketing không những đảm bảo tạo thuận lợi cho khách hàng trong quá trình tiếp cận sản phẩm, mà còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa các mô hình kinh doanh truyền thống.

Hai. Các nhà hoạt động marketing 4.0 cần chú trọng đến sự sáng tạo và hiệu quả trong việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động marketing 4.0. Trong kỷ nguyên số hóa, các công nghệ được ứng dụng trong marketing 4.0 không khó để sao chép. Năng lực cạnh tranh của các nhãn hàng đến từ việc họ sử dụng công nghệ như thế nào và sáng tạo ra sao trên nền tảng các công cụ công nghệ 4.0.

Ba. Doanh nghiệp cần phải xem xét áp dụng nhiều phương thức tiếp cận và tương tác thông qua mạng xã hội, cho phép người dùng tham khảo và có nhiều lựa chọn hơn khi quyết định mua sắm một sản phẩm nào đó. Sự chuyển dịch từ thói quen xem truyền hình và đọc báo giấy sang việc tham khảo các kênh truyền thông trực tuyến của người tiêu dùng khiến doanh nghiệp cần phải xem xét thay đổi phương thức tiếp cận khách hàng như phân bổ lại ngân sách hợp lý cho kênh quảng cáo truyền thống và kênh quảng cáo trực tuyến.

Bốn. Các nhà quản lý doanh nghiệp cần trang bị đầy đủ kiến thức về marketing trực tuyến, cập nhật công nghệ thông tin thường xuyên, có kiến thức về kinh tế xã hội trong nước và quốc tế để thực hiện tốt vai trò giám sát và quản lý các hoạt động marketing 4.0. Về mặt tổ chức bộ máy quản lý, doanh nghiệp nên có những bộ máy đơn giản, ít phân cấp, cho phép nhân lực của toàn doanh nghiệp tham gia vào hoạt động marketing 4.0.

Kiến nghị với cơ quan nhà nước

Một. Chính phủ có vai trò rất lớn trong việc thúc đẩy sự phát triển không ngừng hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nói chung và các hoạt động tiếp thị số nói riêng. Ngoài việc quản lý nhà nước lành mạnh và có chính sách ưu đãi hợp lý, Chính phủ cần đóng vai trò là người quản lý có khả năng khuyến tạo, giúp các doanh nghiệp liên tục đổi mới sáng tạo, biết nắm bắt nhanh chóng các cơ hội nhằm cạnh tranh và tăng trưởng lành mạnh.

Hai. Chính phủ cần thúc đẩy việc ứng dụng các công nghệ thông minh đặc trưng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Thứ nhất, Chính phủ cần tiếp tục nâng cấp đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, có để khuyến khích các hoạt động ứng dụng công nghệ thông minh, tiên tiến và hiện đại. Thứ hai, Chính phủ nên có những cải tổ nhất định về pháp luật và quy chế nhằm khích doanh nghiệp ứng dụng các công nghệ điện toán đám mây vào trong hoạt động marketing. Thứ ba, cần có một chiến lược tổng thể, dài hơi giúp các doanh nghiệp với quy mô nhỏ có khả năng bắt kịp sự chuyển dịch của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Lời kết

Thời đại cách mạng 4.0 đang diễn ra nhanh chóng ở mọi lĩnh vực, mọi nghành nghề và tác động mạnh mẽ đến cuộc sống của con người , đặc biệt là cách tiêu dùng hàng ngày. Chính vì vậy, ngay lúc này, những Maketer phải lập tức thay đổi bản thân, thay đổi cách tư duy để chuyển biến theo vòng xoáy công nghệ này.Và quan trọng là luôn bắt kịp các xu hướng để không trở thành kẻ “ lỗi thời “ trong kỷ nguyên cách mạng hóa bùng nổ ngày nay

Sự phát triển của cách mạng công nghệ số đòi hỏi cần thay đổi mô hình kinh doanh tương thích; khả năng thấu hiểu khách hàng; khả năng sáng tạo và đổi mới của doanh nghiệp; hoạt động truyền thông xã hội và xây dựng thương hiệu thương hiệu; khả năng xác định khách hàng mục tiêu trực tuyến; minh bạch giá cả; nguồn nhân lực chất lượng cao; và khả năng tổ chức và năng lực của doanh nghiệp

Trong bối cảnh phát triển không ngừng và nhanh chóng của công nghệ toàn cầu, Chính phủ cũng cần đóng vai trò đầu tầu, tạo môi trường tập hợp các doanh nghiệp để cùng họ bàn luận và đưa ra những quyết sách có sức khuyến tạo mạnh mẽ, giúp các doanh nghiệp trong nước liên tục đổi mới sáng tạo và nhạy bén nắm bắt các cơ hội nâng cấp nền tảng chiến lược cho cạnh tranh và tăng trưởng.

Tài liệu tham khảo

1. Nguyễn Trọng Tấn (2013), “Xây dựng thương hiệu trong kỷ nguyên số: Ứng dụng trong các doanh nghiệp Việt Nam”, Báo cáo thường kỳ - Chiến lược marketing trong kỷ nguyên số.
2. Nguyễn Hoàng và công sự (2018), Marketing 4.0 trong doanh nghiệp tại nước ta, tạp chí công thương, Bộ công thương.
3. Kotler Philip, Kartajaya Hermawan, Setiawan Iwan (2017), Marketing 4.0: Moving From Traditional to Digital, John Wiley & Sons
4. Vassileva Bistra (2017), “Marketing 4.0: How Technologies Transform Marketing Organization”, Óbuda University e-Bulletin, Vol. 7, No. 1
5. Hayes, J. (2011), “How we see it: Three senior executives on the future of marketing”, McKinsey Quarterly, 7, 1–10